VĂN TỨC LÀ NGƯỜI

 VĂN TỨC LÀ NGƯỜI

Nguồn: Giai Thoại Văn Học - vuhuu.edu.vn

      Nguyễn Giản Thanh, người làng Ông Mặc (làng Me), huyện Ðông Ngàn (nay là Từ Sơn), Bắc Ninh. Ông sống vào khoảng đầu thế kỷ XVI; sinh năm 1482, mất năm nào không rõ. Lúc nhỏ, ông rất thông minh, mới 16 tuổi đã thông hiểu rất nhiều sách vở, sau đỗ Trạng Nguyên nên tục gọi là Trạng Me.

       Một hôm, đang đi học ở trường, thầy học là Thượng thư Ðàm Thận Huy vừa giảng bài xong thì trời sập mưa, học trò đều phải ngồi lại. Ông Huy nhân thấy vậy, bèn ra một câu đối để học trò cùng đối cho vui:

Vũ vô kiềm toả năng lưu khách.

Nghĩa là:

Mưa không có then khoá mà giữ được khách

Nguyễn Giản Thanh đối ngay rằng:

Sắc bất ba đào dị nịch nhân

Nghĩa là:

Sắc đẹp chẳng phải sóng gió mà làm đắm đuối người ta.

       Ông Huy xem xong khen rằng: "Câu đối này hay lắm, giọng văn này có thể đỗ Trạng được nhưng sau tất mê đắm vào vòng sắc dục làm hại lây đến sự nghiệp!".

       Tiếp đó, một người học trò tên là Nguyễn Chiêu Huấn lại đối:

Nguyệt hữu loan cung bất xạ nhân

Nghĩa là:

Mặt trăng giống cái cung mà chẳng bắn ai

       Ông Huy phê: "Câu này kém sắc sảo, không hay bằng câu kia nhưng tỏ ra khí chất hiền hoà, sau này sẽ làm nên, cuộc sống sẽ chu toàn!"

       Sau đó, lại có một người học trò khác đối rằng:

Phân bất uy quyền dị sử nhân

Nghĩa là:

Phân cứt chẳng uy quyền gì mà dễ sai khiến người

        Ông Huy phê: "Sau giàu sang nhưng là hạng bỉ lậu!"

       Qủa nhiên, mấy năm sau, Nguyễn Giản Thanh thi đỗ thủ khoa, rồi đỗ Trạng Nguyên đời Vua Lê Uy Mục (1508), làm quan lễ bộ Thượng thư nhưng vì say đắm cô gái đẹp ở kinh thành mà đến ô danh bại giá. Còn Chiêu Huấn chỉ đỗ Bảng Nhãn nhưng làm quan và sống yên ổn, không xảy ra chuyện gì cả. Riêng người học trò kia sau cũng vào bậc hào phú trong vùng nhưng ai cũng chê là hạng thô lỗ, bỉ ổi.